Loài người có một nỗi niềm rung động rất khó tả khi khai quật được những đồ tạo tác từ thuở xa xưa. Những ngành khoa học như cổ sinh vật học, hay khảo cổ học phản ánh chính sự tò mò và niềm khao khát hiểu biết quá khứ, lịch sử tiến hóa của thế giới tự nhiên. Ngành vật lý cũng dành rất nhiều công sức để tìm hiểu sự ra đời và tiến hóa của vũ trụ. Trong (...) đời sống xã hội, các ngành nhân văn còn có cả những ấn phẩm về lịch sử nghệ thuật, như Art History hay Journal of Art History. Với cùng suy tư và nỗ lực phục hồi giá trị nhân văn cho sự nghiệp bảo tồn đa dạng sinh học và tự nhiên, chúng tôi tìm được một bức ảnh về chim bói cá, được chụp cách đây gần một thế kỷ, của tác giả A. F. Skutch trên The Condor. Thật sự không dễ dàng để có được một bức ảnh sinh động, chân thực và gợi lên nhiều cảm xúc. Bức ảnh này có khả năng lay động tâm tư suy nghĩ của người xem và đánh thức lương tri vì một môi trường sống đáng sống. (shrink)

Loài người có một nỗi niềm rung động rất khó tả khi khai quật được những đồ tạo tác từ thuở xa xưa. Những ngành khoa học như cổ sinh vật học, hay khảo cổ học phản ánh chính sự tò mò và niềm khao khát hiểu biết quá khứ, lịch sử tiến hóa của thế giới tự nhiên. Ngành vật lý cũng dành rất nhiều công sức để tìm hiểu sự ra đời và tiến hóa của vũ trụ. Trong (...) đời sống xã hội, các ngành nhân văn còn có cả những ấn phẩm về lịch sử nghệ thuật, như Art History hay Journal of Art History. Với cùng suy tư và nỗ lực phục hồi giá trị nhân văn cho sự nghiệp bảo tồn đa dạng sinh học và tự nhiên, chúng tôi tìm được một bức ảnh về chim bói cá, được chụp cách đây gần một thế kỷ, của tác giả A. F. Skutch trên The Condor [1]. Thật sự không dễ dàng để có được một bức ảnh sinh động, chân thực và gợi lên nhiều cảm xúc. Bức ảnh này có khả năng lay động tâm tư suy nghĩ của người xem và đánh thức lương tri vì một môi trường tràn đầy sự sống. (shrink)

Báo Khoa học & Phát triển ngày 23-2 đăng một bài ngắn nhưng thú vị và rất giá trị của TS Phạm Hiệp, viết về trải nghiệm và suy ngẫm qua nhận biết những phát kiến mới, nhỏ (nhưng “hạt tiêu”) trong công việc nghiên cứu khoa học.Bài viết rõ ràng phản ánh một dáng điệu tăng trưởng tư duy trong tổng thể tiếp cận nhận thức luận, một trong ba trụ cột quan trọng của triết học khoa học. Trong (...) bài viết ngắn để tiếp dòng suy nghĩ của TS Phạm Hiệp, bàn tiếp về tính “động” của thể trạng nhỏ (từ quan sát “tĩnh”) là việc đáng làm, tôn tạo tiếp giá trị bài vừa nói trên Khoa học và Phát triển. Qua đó, chân dung của thực tế tương lai có thể sẽ rất khác, mặc dù chỉ bắt đầu nho nhỏ mà thôi. (shrink)

Trong một số mới xuất bản của PNAS (Viện hàn lâm khoa học Hoa Kỳ), các nhà nghiên cứu thuộc Florida Atlantic University đã công bố một nghiên cứu công phu, phát hiện thời điểm trỗi dậy của “cái biết có ý thức” (conscious awareness), một ý niệm rất quan trọng đối với quá trình nhận thức và phát triển ý thức của con người. Một ý nghĩa rất sâu sắc của kết quả nghiên cứu này có liên quan tới (...) thế giới tự nhiên, đa dạng sinh thái, và thời gian con người có thể trở nên khỏe mạnh tinh thần khi sống giữa thiên nhiên, tới mức tác giả Weir viết trên Monitor on Psychology [6]: “Thậm chí chỉ âm thanh của tự nhiên cũng có tính chất phục hồi sinh lực”. Như thế, những nỗ lực của con người bảo tồn không gian thiên nhiên, môi sinh và sự đa dạng sinh học, kiểu hình sự sống, cũng chính là bảo tồn nguồn gốc nhận thức, trí khôn, tiếp cận xử lý thông tin, mà những bạn trẻ 3 tháng tuổi trong nghiên cứu đã giúp chúng ta dần hiểu ra. Khi những thông tin từ môi trường được tiếp nhận, xây dựng, lưu trữ, và mở rộng thành các phạm vi ảnh hưởng chủ quan (subjective sphere of influence) trong tâm trí, nó sẽ giúp ta thực hiện các suy nghĩ và hành động có nhận thức rõ ràng, chuẩn xác, và hiệu quả hơn. Đây có lẽ cũng là cách chúng ta học hỏi và xây dựng hệ văn hóa, cũng như tiếp nhận tri thức và tạo ra sự đổi mới sáng tạo trong các khía cạnh của cuộc sống, cụ thể là khoa học công nghệ. Cho nên giá trị thật của không gian thiên nhiên, môi sinh và sự đa dạng sinh học, kiểu hình sự sống rõ ràng không thể nào chỉ tương đương với các món “khoái khẩu” hoặc là doanh số bán vé, thu dịch vụ khách tham quan tại các khu vực bảo tồn được. (shrink)

Trong bài cuối cùng của cuốn sách Meandering Sobriety, có tiêu đề “Starving nature for gluttonous nature-loving humans” (“Bỏ đói thiên nhiên cho con người háu ăn yêu thiên nhiên”), tác giả liệt kê 3 trường hợp thương vong của cua tuyết, cá kình và cỏ biển. Những cái chết này đều đại diện cho tổn thất môi trường sống cũng như sự mất mát về đa dạng sinh học. Cuối cùng, thì thông điệp quan trọng nhất về môi sinh (...) cũng phải được nêu ra: S.O.S. Bây giờ, chúng ta chỉ còn việc chờ đợi những con người thông thái, uyên bác tiêu hóa thông tin và đưa ra các giải pháp xuất chúng. Trong khi đó, thì theo cùng cách mà tác giả đã làm, tiếp tục tìm hiểu thông tin ta sẽ được cập nhật vài vụ việc chết chóc chẳng kém phần đáng sợ và đều ở quy mô lớn. (shrink)

Trong bài cuối cùng của cuốn sách Meandering Sobriety, có tiêu đề “Starving nature for gluttonous nature-loving humans” (“Bỏ đói thiên nhiên cho con người háu ăn yêu thiên nhiên”), tác giả liệt kê 3 trường hợp thương vong của cua tuyết, cá kình và cỏ biển. Những cái chết này đều đại diện cho tổn thất môi trường sống cũng như sự mất mát về đa dạng sinh học.

Chữ nghiên cứu đọc lên hẳn nhiên đã có cảm nhận là âm Hán-Việt. Ngoài ra, do nhận thấy đa phần các ý niệm học thuật cũng như ngôn từ của học giới từ xa xưa đã hay sử dụng những từ có nguồn gốc chữ Hán, nên tôi tò mò tìm hiểu về chữ “nghiên cứu”, để xem nó có hình dạng cấu tạo và chứa đựng ý nghĩa gì.

Cách mạng 4.0 đã và đang mang đến sự thay đổi lớn trong đời sống của người dân Việt Nam. Sự tiện dụng của Grab, khả năng cập nhật 24/24 của Facebook, hay sự đa dạng về nội dung của YouTube thúc đẩy xã hội tiến tới thời đại mới của khởi nghiệp điện toán (Vuong, 2019). Ở đó, mỗi cá nhân đều có cơ hội để khởi nghiệp thông qua sự kết nối đến khắp mọi nơi trên thế giới (...) của Internet và sức mạnh tính toán nằm gọn trong long bàn tay. Hiện nay, sản xuất video trên YouTube, cho thuê nhà qua AirBnb, hay chạy xe cho Grab tạo ra công việc có khả năng tạo lợi nhuận cho người tham gia thị trường, dù là người lao động, hay tổ chức cung ứng dịch vụ. (shrink)

Trên phương diện nghiên cứu môi trường sống và đa dạng sinh học, Chim Bói cá nhỏ bé nhưng rất đặc trưng cho sông hồ này lại có thể cung cấp một lượng thông tin khoa học về biến đổi môi trường.

Bây giờ, cuộc chiến với tổn thất đa dạng sinh học đang lan rộng sang ngành công nghiệp làm đẹp. Công nghiệp thời trang đã từng chịu áp lực trước các ảnh hưởng môi trường tiêu cực, và đang phải điều chỉnh lớn, nhất là với thời trang nhanh. Nhưng món chăm sóc thẩm mỹ dường như đang chịu áp lực gia tăng dần. Ngành hàng thẩm mỹ và chăm sóc cá nhân có doanh số rất lớn và lợi nhuận (...) cao, đặc biệt đối với phân khúc thu nhập cao. Tuy nhiên, lợi thế này cũng tiềm ẩn rủi ro phải đối diện với những quan sát, nghiên cứu, điều tra và cả chỉ trích của các tổ chức xã hội dân sự, các phong trào hoạt động môi trường, và cả người tiêu dùng. Hơn ai hết, ngành công nghiệp này có độ nhạy rất cao với rủi ro của các ý kiến đánh giá tiêu cực xã hội, nhất là hậu quả nặng nề của các phong trào tẩy chay tiêu dùng. Sắc thái mới nhất và sẽ chỉ có thể gia tăng khi mà sức khỏe hệ sinh thái toàn cầu đang suy giảm chính là các sản phẩm có liên quan tới phát thải và tổn thất môi sinh, cụ thể hơn là tổn thất đa dạng sinh học do chặt phá rừng và canh tác nông nghiệp gây tác hại lâu dài. (shrink)

Thị trường carbon toàn cầu đã trở thành một yếu tố quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, cung cấp cơ hội cho các chính phủ, doanh nghiệp và tổ chức giảm lượng khí thải khí nhà kính. Tuy nhiên, với sự gia tăng về tầm quan trọng của thị trường carbon, sự phức tạp trong quản lý nó cũng tăng lên. Một trong những thách thức lớn mà thị trường carbon phải đối mặt là sự tồn (...) tại của nhiều tiêu chuẩn đa dạng và đôi khi xung đột với nhau. Mặc dù các tiêu chuẩn này được phát triển để phục vụ các bên liên quan cho mục tiêu khác nhau, nhưng chúng cũng tạo ra sự hỗn loạn, làm giảm hiệu suất và gây ra các vấn đề tiềm ẩn. Bài viết này sẽ xem xét các vấn đề xung quanh sự tồn tại quá nhiều tiêu chuẩn trên thị trường carbon và thảo luận về sự cần thiết của việc hài hòa hóa chúng một cách hợp lý hơn. (shrink)

Trước những thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu và mất đa dạng sinh học, việc tái định hình tư duy mới, xem con người chỉ là một phần của hệ thống tự nhiên, trở nên ngày càng quan trọng. Bằng cách đặt con người vào bối cảnh tự nhiên và hệ thống sinh thái, chúng ta sẽ có cơ hội xây dựng giải pháp bền vững và hài hòa.

Khi chúng ta nhìn nhận khả năng bền bỉ và phục hồi như một quá trình xử lý thông tin, chúng ta có thể hiểu được cách mà các yếu tố nội tại và ngoại vi tương tác để ảnh hưởng đến quá trình phục hồi ở mỗi cá nhân hoặc tổ chức. Từ đó, chúng ta có cơ hội hiểu rõ hơn về cách mà cá nhân và tổ chức phản ứng và thích ứng với căng thẳng và khả (...) năng phục hồi mà không bị ảnh hưởng bởi niềm tin và những quan điểm xã hội đa dạng. Điều này sẽ mang lại lợi ích lớn trong việc nghiên cứu và áp dụng các biện pháp hỗ trợ và can thiệp để tăng cường khả năng phục hồi và chống lại ảnh hưởng của căng thẳng trong xã hội. (shrink)

Trong bài viết này, chúng tôi trình bày kết quả của thử nghiệm đầu tiên với Chatbase - một chatbot được xây dựng trên mô hình hoạt động của chatGPT. Ý tưởng của chúng tôi là thử hướng dẫn Chatbase để thực hiện một nhiệm vụ đọc, hiểu và tóm tắt cho một tài liệu học thuật theo một định dạng cụ thể.

Vào ngày 19/4/2024 vừa qua, Tuyên bố New York về Ý thức của Động vật đã được công bố tại một hội nghị "Khoa học Mới nổi về Ý thức của Động vật" được tổ chức tại Đại học New York. Tuyên bố New York là một nỗ lực để thể hiện sự đồng thuận của giới khoa học về sự tồn tại trải nghiệm ý thức ở tất cả các loài có xương sống (bao gồm tất cả các loài (...) bò sát, lưỡng cư và cá) và nhiều loài không xương sống (bao gồm, ít nhất là, các loài mực ống, giáp xác mười chân và côn trùng). Về mặt khoa học, Tuyên bố New York là một bước tiến bộ lớn cho nhân loại, nhưng nó cũng sẽ khiến cho nhiều người có ý thức hơn về các thách thức đạo đức liên quan đến động vật có trải nghiệm ý thức. Bài viết này sẽ bàn về các cách tiếp cận triết học đối với vấn đề đạo đức của việc giết các sinh vật có tri giác để từ đó chỉ ra nan đề đạo đức đang hiện hữu trong xã hội loài người: Để duy trì sự tồn tại của con người, loài được xem là có đạo đức, thì chúng ta lại vi phạm đạo đức của chính chúng ta, là sát sinh các loài có giá trị nội tại, ý thức, hay tri giác khác. Nan đề đạo đức này đã tồn tại trong xã hội loài người từ rất lâu trước đây. Nhiều giải pháp đã được đề xuất và ứng dụng vào thực tế nhầm giải quyết nan đề này, như cách tiếp cận bất bạo lực và ăn chay của Phật giáo, việc áp dụng luật Hồi giáo và các nghi lễ thiêng liêng đối với động vật trong Hồi giáo, các phòng trào đòi quyền cho động vật và thực hiện tuyệt chủng tự nguyện ở các nước phương Tây, hay chế biến thịt sử dụng tế bào động vật. Tuy nhiên, dù cách nào đi nữa thì hiện nay chúng ta vẫn chưa thể hoàn toàn giải quyết được nan đề đạo đức, đó là các sinh vật có tri giác vẫn tiếp tục bị giết vì sự sinh tồn của con người. Chúng tôi cho rằng giải pháp khả thi nhất hiện nay đó là thay đổi văn hóa tiêu dùng thực phẩm ở hiện tại, xây dựng các giá trị văn hóa thặng dư sinh thái, và thúc đẩy các giải pháp hòa bình. (shrink)

Ngày 19/4/2024 vừa qua, Tuyên bố New York về Ý thức của Động vật đã được công bố tại một hội nghị "Khoa học Mới nổi về Ý thức của Động vật" được tổ chức tại Đại học New York.

TTCT - Những đứa trẻ thuộc thế hệ Alpha (sinh từ năm 2011-2025) khi vừa chào đời đã được bủa vây bởi công nghệ. Chính vì thế, nhu cầu về ứng dụng công nghệ trong học tập không chỉ dừng lại ở công cụ lưu trữ, giao tiếp thông thường, mà trở nên bao trùm và ranh giới giữa học tập, giải trí và việc thể hiện lối sống bị xóa nhòa.

Tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc ngày 24-11-2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã phát biểu: “Phát huy cao độ những giá trị văn hóa, sức mạnh và tinh thần cống hiến của mọi người Việt Nam, tạo nguồn lực nội sinh và động lực đột phá để thực hiện thành công mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2025, 2030, tầm nhìn 2045 mà Đại hội XIII của Đảng đã đề ra”. Xây dựng một hệ thống (...) các giá trị văn hóa có tính toàn cầu đối với vấn đề bảo vệ môi trường sinh thái, làm cho mọi quốc gia, mọi người hiểu và đánh giá đúng về vai trò của các giá trị văn hóa, đó là yếu tố quyết định thái độ và hành vi ứng xử của con người với môi trường và xã hội nhằm giữ vững một hệ sinh thái cân bằng và bền vững cho tương lai. Đó cũng là mục tiêu phát triển bền vững đất nước mà Đảng và Nhà nước ta hướng đến. (shrink)

Sự tiến bộ nhanh chóng của các nền tảng Công nghệ Thông tin (CNTT) và ngôn ngữ lập trình đã làm thay đổi hình thái vận động và phát triển của xã hội loài người. Không gian mạng và các tiện ích đi kèm ngày càng được mở rộng, dẫn đến sự chuyển dịch dần từ đời sống trong thế giới thực sang đời sống trong thế giới ảo (còn gọi là không gian mạng hay không gian số). Sự mở (...) rộng và phát triển của các Mô hình Xử lý Ngôn ngữ Tự nhiên (Natural Language Processing – NLP) và Mô hình Ngôn ngữ Lớn (Large Language Model – LLM) thể hiện những đặc điểm giống con người về lập luận, nhận thức, sự chú ý và sáng tạo đã giúp con người vượt qua rào cản về khả năng vận hành. Đi kèm với các tiềm năng to lớn của AI là những lỗ hổng bảo mật mới và các rủi ro về an ninh thông tin phức tạp hơn. Khi xã hội vẫn đang cố gắng chuyển mình sang giai đoạn mới để có thể thích ứng với sự biến đổi công nghệ, cuộc cách mạng AI lại tiếp tục diễn ra đòi hỏi chúng ta phải suy nghĩ lại quỹ đạo của quá trình chuyển đổi xã hội vì nó có thể làm trầm trọng hơn các rủi ro an ninh thông tin được trình bày ở trên. Cụ thể, xã hội cần tiến hóa như thế nào để có thể bắt kịp với sự biến đổi mang tính đột phá tạo ra bởi làn sóng công nghệ AI hiện nay? Làm sao để quản lý và tận dụng sức mạnh của chúng trong khi vẫn đảm bảo được an ninh thông tin khi không gian và thời gian sống trong thế giới ảo của chúng ta ngày càng tăng? Bài viết này sẽ giúp làm sáng tỏ và trả lời các câu hỏi này. (shrink)

Trong một thế giới đang phải vật lộn với nhu cầu cấp thiết chống lại biến đổi khí hậu, các quốc gia đã đưa ra những cam kết quan trọng nhằm giảm khí thải và tác động đến môi trường. Những cam kết này rất cần thiết để đạt được các mục tiêu do Thỏa thuận Paris đặt ra, nhằm hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức dưới 2°C. Mặc dù các cam kết được đưa ra, nhưng tình (...) hình vẫn không mấy khả quan khi tổng lượng phát thải liên tục đạt đỉnh mới từ 1990. Năm 2023 đã ghi nhận mức băng biển ở Nam Cực thấp nhất từ trước đến nay, trong khi đó Cơ Quan Năng lượng Quốc tế dự đoán rằng lượng khí thải CO2 sẽ lại tiếp tục đạt mức cao kỷ lục trong năm 2023 và vẫn chưa thể xác định được mức đỉnh rõ ràng. Cùng với đó là sự xuất hiện của hàng loạt các rủi ro và thách thức có thể khiến các quốc gia lùi bước, thậm chí thất bại, trong việc thực hiện các cam kết khí hậu. Bài viết này sẽ xem xét một số rủi ro và thách thức chính có khả năng làm cản trở các mục tiêu giảm phát thải như đã cam kết. Những thông tin này sẽ có giá trị cảnh báo các khó khăn mà các quốc gia đã, đang, và sẽ phải đối mặt để thực hiện các cam kết khí hậu của mình. (shrink)

TCCS - Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa thập niên thứ hai, thế kỷ XXI. Tuy vậy, mốc thời gian không quan trọng bằng những đổi thay chóng mặt của quá trình quốc tế hóa đời sống kinh tế, và những biến đổi sâu sắc nó sẽ mang lại. Quá trình ấy, ngay bây giờ, lại được phóng đại qua lăng kính của những biến động toàn cầu do khủng hoảng kinh tế - tài chính 2007 - 2009, điều (...) có thể dẫn tới những biến đổi lớn về cấu trúc kinh tế nhân loại, cũng như diễn tiến địa - chính trị khắp nơi trên thế giới. (shrink)

Thức ăn đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong cuộc sống. Nó không chỉ cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng cho sự sống và phát triển của con người, mà đôi khi nó còn là hình thức để con người đạt thỏa mãn các nhu cầu văn hóa và xã hội [1]. Việc dân số toàn cầu đang gia tăng nhanh chóng qua từng năm, thức ăn lại ngày càng trở nên quan trọng để đảm bảo an (...) ninh lương thực. Tuy nhiên, các hoạt động nông nghiệp và sử dụng đất đai cho sản xuất thực phẩm là một trong những nguồn phát thải nhà kính chính, góp phần làm biến đổi khí hậu. (shrink)

Cuốn sách dày hơn 120 trang, vừa được tác giả hoàn thành vào đầu năm nay, có những bài viết đề cập những vấn đề vẫn còn đang được bàn luận nhiều như ChatGPT (ChatGPT, help!). Tổng cộng cuốn sách gồm khoảng 40 bài viết ngắn, dựa trên bối cảnh và hình thái xã hội Việt Nam, được chia thành ba phần: Science Sobriety (tạm dịch: Tỉnh thức trong khoa học); Business Intelligence (Tri thức kinh doanh); và Mandering Thought (Suy (...) nghĩ vẩn vơ). (shrink)

Sự tiến bộ nhanh chóng của các nền tảng Công nghệ Thông tin (CNTT) và ngôn ngữ lập trình đã làm thay đổi hình thái vận động và phát triển của xã hội loài người. Không gian mạng và các tiện ích đi kèm ngày càng được mở rộng, dẫn đến sự chuyển dịch dần từ đời sống trong thế giới thực sang đời sống trong thế giới ảo (còn gọi là không gian mạng hay không gian số). Sự mở (...) rộng và phát triển của các Mô hình Xử lý Ngôn ngữ Tự nhiên (Natural Language Processing – NLP) và Mô hình Ngôn ngữ Lớn (Large Language Model – LLM) thể hiện những đặc điểm giống con người về lập luận, nhận thức, sự chú ý và sáng tạo đã giúp con người vượt qua rào cản về khả năng vận hành. Đi kèm với các tiềm năng to lớn của AI là những lỗ hổng bảo mật mới và các rủi ro về an ninh thông tin phức tạp hơn. Khi xã hội vẫn đang cố gắng chuyển mình sang giai đoạn mới để có thể thích ứng với sự biến đổi công nghệ, cuộc cách mạng AI lại tiếp tục diễn ra đòi hỏi chúng ta phải suy nghĩ lại quỹ đạo của quá trình chuyển đổi xã hội vì nó có thể làm trầm trọng hơn các rủi ro an ninh thông tin được trình bày ở trên. Cụ thể, xã hội cần tiến hóa như thế nào để có thể bắt kịp với sự biến đổi mang tính đột phá tạo ra bởi làn sóng công nghệ AI hiện nay? Làm sao để quản lý và tận dụng sức mạnh của chúng trong khi vẫn đảm bảo được an ninh thông tin khi không gian và thời gian sống trong thế giới ảo của chúng ta ngày càng tăng? Phần một của bài viết sẽ bàn về các vấn đề và rủi ro ảnh hưởng đến an ninh thông tin trong kỷ nguyên AI, cũng như là vai trò, lợi thế, và cơ hội của việc vận dụng AI cho mục đích đảm bảo an ninh thông tin. (shrink)

Sự tiến bộ nhanh chóng của các nền tảng Công nghệ Thông tin (CNTT) và ngôn ngữ lập trình đã làm thay đổi hình thái vận động và phát triển của xã hội loài người. Không gian mạng và các tiện ích đi kèm ngày càng được mở rộng, dẫn đến sự chuyển dịch dần từ đời sống trong thế giới thực sang đời sống trong thế giới ảo (còn gọi là không gian mạng hay không gian số). Sự mở (...) rộng và phát triển của các Mô hình Xử lý Ngôn ngữ Tự nhiên (Natural Language Processing – NLP) và Mô hình Ngôn ngữ Lớn (Large Language Model – LLM) thể hiện những đặc điểm giống con người về lập luận, nhận thức, sự chú ý và sáng tạo đã giúp con người vượt qua rào cản về khả năng vận hành. Đi kèm với các tiềm năng to lớn của AI là những lỗ hổng bảo mật mới và các rủi ro về an ninh thông tin phức tạp hơn. Khi xã hội vẫn đang cố gắng chuyển mình sang giai đoạn mới để có thể thích ứng với sự biến đổi công nghệ, cuộc cách mạng AI lại tiếp tục diễn ra đòi hỏi chúng ta phải suy nghĩ lại quỹ đạo của quá trình chuyển đổi xã hội vì nó có thể làm trầm trọng hơn các rủi ro an ninh thông tin được trình bày ở trên. Cụ thể, xã hội cần tiến hóa như thế nào để có thể bắt kịp với sự biến đổi mang tính đột phá tạo ra bởi làn sóng công nghệ AI hiện nay? Làm sao để quản lý và tận dụng sức mạnh của chúng trong khi vẫn đảm bảo được an ninh thông tin khi không gian và thời gian sống trong thế giới ảo của chúng ta ngày càng tăng? Phần hai và cũng là phần cuối của bài viết sẽ giúp làm sáng tỏ cách con người tương tác với AI và các quyền tự do vận dụng AI cho mục đích cá nhân có ảnh hưởng như thế nào đối với an ninh thông tin trên không gian mạng, cũng như là vai trò của chính phủ, doanh nghiệp, và người dân trong việc đảm bảo an ninh thông tin. (shrink)

Trong bài viết này chúng tôi trình bày thông tin đại cương về vai trò của nickel trong công nghiệp chế tạo giữa bối cảnh yêu cầu bảo vệ môi sinh trong đại nghị sự mục tiêu phát triển bền vững (SDG) của Liên Hợp Quốc ngày một cấp bách, đối diện với nguy cơ không thể hoàn thành. Các thông tin tóm lược ở đây được dẫn chiếu tới một số nhỏ các tài liệu tham khảo chính và không (...) thể đảm bảo tính trọn vẹn trong khuôn khổ một bài báo nhỏ. Những vấn đề đặt ra có tính tổng quát cho quan hệ môi sinh với việc khai khoáng, tách và tinh chế nickel nói chung trên thế giới. Vì thế, có thể thông tin trong bài không hoàn toàn trùng khớp với tình hình cụ thể của một địa phương trên trái đất, do đặc điểm địa lý, địa chất và kinh tế-công nghệ khác biệt. Bài viết tập trung xoay quanh nguyên lý quan hệ kinh tế-môi trường và ý nghĩa thực tiễn của cụm từ “bền vững” trong bối cảnh cụ thể của công nghiệp nickel. (shrink)

Sự tiến bộ nhanh chóng của các nền tảng Công nghệ Thông tin (CNTT) và ngôn ngữ lập trình đã làm thay đổi hình thái vận động và phát triển của xã hội loài người. Không gian mạng và các tiện ích đi kèm ngày càng được mở rộng, dẫn đến sự chuyển dịch dần từ đời sống trong thế giới thực sang đời sống trong thế giới ảo (còn gọi là không gian mạng hay không gian số). Trong bối (...) cảnh các hoạt động kinh tế và xã hội ngày càng được kết nối tốt hơn thông qua IoT, và sắp tới đây là tiềm năng tích hợp AI vào hầu như mọi mặt của đời sống ở cả thế giới thực và thế giới ảo, thì không chỉ cá nhân, mà cả doanh nghiệp và quốc gia cũng sẽ phải đối mặt với các thách thức chưa từng có tiền lệ đối với rủi ro về an ninh thông tin. Sự mở rộng và phát triển của các Mô hình Xử lý Ngôn ngữ Tự nhiên (Natural Language Processing – NLP) và Mô hình Ngôn ngữ Lớn (Large Language Model – LLM) thể hiện những đặc điểm giống con người về lập luận, nhận thức, sự chú ý và sáng tạo đã giúp con người vượt qua rào cản về khả năng vận hành. Đi kèm với các tiềm năng to lớn của AI là những lỗ hổng bảo mật mới và các rủi ro về an ninh thông tin phức tạp hơn. Khi xã hội vẫn đang cố gắng chuyển mình sang giai đoạn mới để có thể thích ứng với sự biến đổi công nghệ, cuộc cách mạng AI lại tiếp tục diễn ra đòi hỏi chúng ta phải suy nghĩ lại quỹ đạo của quá trình chuyển đổi xã hội vì nó có thể làm trầm trọng hơn các rủi ro an ninh thông tin được trình bày ở trên. Cụ thể, xã hội cần tiến hóa như thế nào để có thể bắt kịp với sự biến đổi mang tính đột phá tạo ra bởi làn sóng công nghệ AI hiện nay? Làm sao để quản lý và tận dụng sức mạnh của chúng trong khi vẫn đảm bảo được an ninh thông tin khi không gian và thời gian sống trong thế giới ảo của chúng ta ngày càng tăng? Các câu hỏi này sẽ được trả lời thông qua bài viết. (shrink)

Ngày xuân, đi du xuân trên Internet. Có thời gian lang thang tìm đọc, cũng là niềm vui với người làm nghề nghĩ-viết. Thế rồi, tình cờ ghé thăm cửa “đền” ETH Zürich, bỗng lại có một niềm vui khác: gặp lại “người quen”. Ấy chính là cuốn sách A New Theory of Serendipity, trong đó, tôi tham gia một số chương [1]. Nay đã có sự hiện diện trong ETH Library. -/- Gọi ETH Zürich là một ngôi đền khoa (...) học nhân loại chẳng có gì quá. Nơi đây, 32 giáo sư giải thưởng Nobel đã được trao gửi. Nhà bác học vật lý vĩ đại nhất thế kỷ XX, và cũng của mọi thời đại, Albert Einstein là sinh viên, sau đó là giáo sư tại chính nơi này. Đây là nơi Einstein đặt nền móng cho rất nhiều tư tưởng lớn suốt cuộc đời. (shrink)

Xét trên phương diện ngôn ngữ, phương trình là một loại ngôn ngữ cô đọng. Bản chất các phương trình cho phép khai triển các thuật toán, nhờ vào logic của nghiệm, qua một số bước hữu hạn (nếu có nghiệm) hoặc xấp xỉ. Tôi có vài kỷ niệm với vài phương trình. Lúc cuối năm này rảnh rỗi ghi chép lại, theo hướng dẫn của ông bác Ngô Bảo Châu, kẻo sau quên.

Với 9 tỷ cư dân Trái Đất vào năm 2030, đảm bảo protein là một công việc khó khăn. Đồng thời, việc chăn nuôi gia súc lấy thịt cũng trở nên thách thức do làm gia tăng khí nhà kính trong khí quyển. Do đó, gần đây, các thông tin quốc tế về ăn côn trùng như nguồn dinh dưỡng ngày càng nhiều hơn. Ăn côn trùng không lạ ở Việt Nam. Cà cuống hay bò cạp ngày nay là các (...) món đặc sản, đắt tiền. Nhưng bình dân hơn như dế và châu chấu cũng không còn là món dễ kiếm nữa. Tuy vậy, ở bình diện quốc tế, ăn côn trùng là cả một mặt trận truyền thông, ở đó, thông tin đôi khi trái chiều và xu hướng ăn côn trùng như thực phẩm chưa hình thành. (shrink)

Dữ liệu trên RDocumentation (CRAN) cho thấy phần mềm máy tính bayesvl có lượng download trong tháng 1/2024 cao vượt bậc so với tháng 12/2023, tăng 164%. Sự hào hứng này đã cho tôi động lực tiếp tục tìm hiểu mức độ lan tỏa của bayesvl. Nhờ thế nên tôi mới phát hiện ra 2 thông tin thú vị.

Trong công việc tìm tòi những vấn đề nghiên cứu có giá trị, tìm kiếm được điều mới mẻ và có khả năng trường tồn có lẽ thuộc nhóm công việc thách thức nhất.

Con người có thể thích màu trắng ở đâu đó như trong phòng, đồ gỗ, trang phục hay những loài hoa trắng tiêu biểu cho sự tinh khiết. Nhưng dứt khoát, màu trắng không phải thứ màu mong muốn thấy ở các rạn san hô. Nói một cách đơn giản, màu trắng của san hô biểu hiện của sự trơ xương, dấu hiệu của quá trình đi đến suy kiệt dinh dưỡng và cuối cùng là cái chết.

This pаpеr invеstigаtеs thе intеrgеnеrаtiоnаl еffеcts оf mаtеrnаl еducаtiоn оn child hеаlth in 68 dеvеlоping cоuntriеs аcrоss fivе cоntinеnts оvеr nеаrly thrее dеcаdеs. Еxplоiting thе bеtwееn-sistеrs vаriаtiоn in thе еducаtiоnаl аttаinmеnt оf thе mоthеrs, wе find thаt mоthеr’s еducаtiоn is pоsitivеly аssоciаtеd with child hеаlth mеаsurеd by thе thrее mоst cоmmоnly usеd indicеs, nаmеly hеight-fоr-аgе, wеight-fоr-hеight, аnd wеight-fоr-аgе. Оur mеchаnism аnаlysеs furthеr shоw thаt thеsе fаvоrаblе еffеcts cоuld bе, аt lеаst in pаrt, аttributеd tо fеrtility bеhаviоr, аssоrtаtivе mаtching, hеаlth cаrе (...) utilizаtiоn, аccеss tо infоrmаtiоn, hеаlth knоwlеdgе, аnd lаbоr mаrkеt оutcоmе. Givеn thе lоng-lаsting impаcts оf еаrly-lifе hеаlth оvеr thе lifе cyclе, оur findings undеrlinе thе impоrtаncе оf mаtеrnаl еducаtiоn in imprоving еcоnоmic аnd sоciаl cоnditiоns in dеvеlоping cоuntriеs. (shrink)

Năm 2023 là năm cực kỳ khó khăn đối với kinh tế toàn cầu, khi mà các nước áp dụng các chính sách thắt chặt tiền tệ, các bất ổn thương mại do ảnh hưởng từ cuộc chiến kéo dài ở Ukraine và cuộc xung đột Israel-Hamas, và áp lực do biến đổi khí hậu. Khởi đầu 2023 đầy khó khăn, kinh tế Việt Nam tăng trưởng với tốc độ 3,41% vào Quý I, sau đó tăng trưởng tích cực ở (...) các Quý tiếp theo. Đến Quý IV, tốc độ tăng trưởng ước tính tăng lên mức 6,72%, khiến cho tốc độ tăng trưởng cả năm 2023 ước tính đạt 5,05%. Mặc dù không đạt mục tiêu 6,5% đề ra tại Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội năm 2023 và Nghị quyết 01/NQ-CP của Chính phủ, nhưng đây là một thành tích rất đáng khích lệ cho một năm đầy biến động khó lường trên trường quốc tế. Dựa trên tóm lược tình hình kinh tế – xã hội được cung cấp trên Cổng Thông tin Điện tử Chính phủ, tôi cho rằng các điểm sau là các yếu tố quan trọng góp phần vào sự tăng trưởng ổn định và vững vàng trong năm 2023 của Việt Nam. (shrink)

Năm 2023 là năm cực kỳ thách thức cho hầu hết mọi người, bao gồm đội ngũ chúng tôi. Sự khó khăn của năm 2023 tạo ra một bầu không khí đầy hỗn loạn, bế tắc, và bất ổn. Trong bầu không khí này, hoàn thành được việc thôi đã là một niềm vui to lớn. Chính vì thế, đội ngũ chúng tôi đã nhất quán với tôn chỉ: định tâm tạo ra các sản phẩm suy nghĩ hay, có giá (...) trị, không phân tán và sao nhãn vào các việc khác. Cũng nhờ vào tôn chỉ này mà chúng tôi đã hoàn thành được một số sản phẩm sắc nét và mang đậm dấu ấn của hệ sinh thái tư duy “nhà trồng” với tinh thần sảng khoái và phóng khoáng của ông Bói cá. (shrink)

Bài viết trình bày một số triển khai mới trong quá trình phát triển bổ sung các luận điểm sâu hơn cho hệ thống phát triển và quản trị quá trình sản xuất tri thức / phát kiến kỹ thuật-công nghệ của nhóm nghiên cứu AISDL, thường được gọi tắt là hệ thống lý thuyết SM3D.

Trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta, khoa học và công nghệ dường như có thể thấy được ở bất cứ đâu. Vì thế, chúng ta đều có nhu cầu tích hợp và sử dụng các thông tin khoa học cho các cân nhắc quan trọng, ví dụ như những quyết định về chăm sóc y tế, an toàn thực phẩm, đầu tư, sáng tạo, và biến đổi khí hậu. Truyền thông khoa học là việc cực kỳ quan trọng (...) vì nó giúp chuyển hóa các kết quả nghiên cứu khoa học (thông tin đã được phần nào kiểm chứng thông qua quá trình đánh giá nghiêm ngặt) thành một phần của kiến thức tập thể được ứng dụng trong cuộc sống hàng ngày. Các kiến thức này sẽ giúp làm tăng sự hiệu quả và phù hợp của quá trình đưa ra quyết định và hành động các cá nhân trong tập thể đấy. (shrink)

Trong những năm gần đây, tính cấp thiết và tầm quan trọng của việc giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, từ một vấn đề thuần túy về môi trường, nó đã trở thành một thách thức chính trị - xã hội phức tạp. Thậm chí, một số nhà nghiên cứu cho rằng tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu đối với an ninh quốc tế có thể mang tính lịch sử, thách thức (...) hơn những mối đe dọa toàn cầu trước đây như phổ biến vũ khí hạt nhân, Đại suy thoái và khủng bố. (shrink)

Bài viết trình bày một số triển khai mới trong quá trình phát triển bổ sung các luận điểm sâu hơn cho hệ thống phát triển và quản trị quá trình sản xuất tri thứcphát kiến kỹ thuật-công nghệ của nhóm nghiên cứu AISDL, thường được gọi tắt là hệ thống lý thuyết SM3D.

Vào thời kỳ khai sáng, để trao đổi ý tưởng khoa học, các nhà triết học và sử học tự nhiên thường xuất bản chung một quyển sách và viết thư cho nhau. Điều này tạo tiền đề cho việc thành lập các hội và các tạp chí khoa học đầu tiên trên thế giới. Các hội học thuật bao gồm Viện Hàn lâm Khoa học Leopoldina (năm 1652), Hội Hoàng gia Luân Đôn (1660), và Học viện Khoa học Pháp (...) (1666). Tạp chí khoa học đầu tiên là Journal des sçavans (tháng 01/1665) và ngay sau đấy là Philosophical Transactions of The Royal Society (tháng 03/1665). Việc xuất hiện các tạp chí học thuật có thể xem như là kết quả của một quá trình “tiến hóa”, trong đó giới khoa học cố gắng tìm cách cải thiện hiệu suất và hiệu quả của việc lưu thông và trao đổi các thông tin khoa học. Tuy nhiên, khi số lượng thông tin tăng nhanh chóng, việc đảm bảo chất lượng là một trong những ưu tiên hàng đầu của giới khoa học. Nhu cầu này dẫn đến sự xuất hiện của hệ thống bình duyệt và gần đây là cơ chế rút bài báo khoa học. (shrink)

Vào ngày 3 tháng 9 năm 2022, Retraction Watch thông báo rằng bốn bài báo được xuất bản trong Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) đã bị rút vào cùng một ngày (02 tháng 9 năm 2022). Đáng chú ý hơn là cả bốn bài đều có tác giả chung là Gregg Semenza, một nhà nghiên cứu hàng đầu về cơ chế phân tử của quá trình điều chỉnh oxy – Gregg Semenza. Semenza đã chia sẻ Giải Nobel (...) Y học hoặc Sinh lý 2019 cùng với William Kaelin và Peter Ratcliffe vì "những khám phá về cách tế bào cảm nhận và thích nghi với sự có sẵn của oxy.". (shrink)

Trên văn đàn thế giới, ý tương tự của tiêu đề bài viết này đã từng xuất hiện. Nhưng có vẻ như chưa có câu nào gãy gọn trong tiếng Việt về ý nghĩa này. Ít nhất thì cũng hiếm thấy xuất hiện. Do đó, tôi lấy chính tiêu đề bài suy ngẫm ngắn này để phản ánh một thông điệp có giá trị trong thế giới thông tin hỗn loạn ngày nay.

Để hiểu rõ về chứng anendophasia và độc thoại nội tâm, chúng ta cần khám phá cách mà các quá trình nhận thức của con người tương tác với tự nhiên và có khả năng tiến hóa để giúp họ thích ứng với các tình huống khác nhau.

Quản lý lưu vực sông đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và tăng cường nguồn tài nguyên nước, phục hồi chức năng của đất, duy trì nguồn thức ăn và bảo vệ môi trường xung quanh. Tuy nhiên, sự tăng trưởng kinh tế và công nghiệp gần đây, cùng với việc mở rộng các khu đô thị, đã khiến các nguồn tài nguyên thiên nhiên, bao gồm cả tài nguyên nước, gặp nhiều ảnh hưởng tiêu cực (...) và gây tổn hại cho các dịch vụ hệ sinh thái quan trọng. Để đối phó với tình hình này, các sáng kiến bảo tồn và thực hành bền vững đã được phát triển nhằm bảo vệ các khu vực tự nhiên và những dịch vụ quan trọng của chúng. Các chương trình Chi trả cho Dịch vụ Hệ sinh thái (PES) đã ra đời với mục tiêu đảm bảo việc cung cấp liên tục các dịch vụ hệ sinh thái chất lượng cao thông qua hỗ trợ tài chính cho các nỗ lực bảo tồn. (shrink)

Chúng ta có thể hiểu được phần nào động cơ dẫn đến sự xuất hiện của ‘Republic of Letters’, ‘Invisible College’ và các hiệp hội học thuật sau này trong thời kỳ đầu của khoa học hiện đại. Sự ra đời của các tạp chí khoa học đầu tiên có thể được xem là kết quả của một quá trình tiến hóa trong đó các nhà triết học và sử học tự nhiên cố gắng tìm cách cải thiện hiệu suất (...) và hiệu quả của việc lưu thông các thông tin khoa học. (shrink)

Ông Loftsson – người đứng đầu doanh nghiệp săn bắt cá voi thương mại cuối cùng tại Iceland lại không hề lo lắng về phán quyết này, dù nhiều người cho rằng nó có thể khiến doanh nghiệp của ông lao đao. Ông tin tưởng vào việc mình vẫn có thể tiếp tục đánh bắt vào năm sau và đưa ra những lập luận của riêng mình khi bị cáo buộc phá hoại môi trường.

The Kingfisher story collections (Truyện ngụ ngôn Bói Cá) của tác giả Vương Quân Hoàng thể hiện các quan sát và suy tư của ông đối với các khía cạnh văn hóa, xã hội, và con người thông qua góc nhìn và trải nghiệm của ngài Bói Cá, nhân vật chính của cả tập truyện, đối với cuộc sống nhộn nhịp ở xóm chim. Có thể nói, cuốn sách cung cấp cho độc giả nhỏ tuổi những bài học về cách (...) làm người thông qua sự vui nhộn, sinh động, và muôn màu của những chú chim. Đối với những người lớn tuổi, đã có một số hay nhiều kinh nghiệm, cuốn sách có thể mang lại những giây phút giải trí và cơ hội đúc rút, suy ngẫm có giá trị. Nếu đọc cuốn sách nhiều lần và đọc dưới nhiều góc độ khác nhau, người đọc thậm chí càng khám phá được thêm nhiều điều ý vị lẩn khuất trong thế giới xóm chim. (shrink)